سید محمدعلی روضاتی
آیت الله سیّد محمّدعلی روضاتیان معروف به علامه روضاتی (۱۳۰۸ - ۱۳۹۱ ش) عالم محقق و محدّث متتبع رجالی معاصر، کتاب شناس، تبارشناس و تراجم نگار برجسته قرن پانزدهم هجری، از احفاد صاحب روضات و دارای نسب مشترک با برخی از خاندان های علمی بزرگ شیعه مانند: کاشف الغطاء، نجفی مسجدشاهی و سادات صدرعاملی است.
| نام کامل | سیّد محمّدعلی روضاتیان |
| زادروز | ۱۳۰۸ شمسی |
| زادگاه | اصفهان |
| وفات | ۱۳۹۱ شمسی |
| مدفن | قبرستان تخت فولاد اصفهان |
| اساتید |
سیّد محمّد باقر ابطحی، شهید صدوقی، مرتضی حائری و ... |
|
| |
| آثار |
جامع الانساب، فهرست کتب خطّي کتابخانه هاي‌اصفهان، نسخه برگردان تجارب السلف هندوشاه نخجواني و ... |
محتویات
خاندان
آیت‌الله سید محمدعلی روضاتی فرزند آیت‌الله میرزا محمدهاشم فرزند آیت‌الله سید جلال‌الدین فرزند آیت‌الله میرزا مسیح فرزند آیت‌الله العظمی سید محمدباقر چهارسوقی معروف به «صاحب روضات» است. مادر وی یگانه دختر آیت الله میر سیّد حسن چهارسوقی بن میر سیّد مسیح بن صاحب روضات بوده است. همسر آیت الله میر سید حسن چهارسوقی، دختر میرزا جمال الدین بن سیّد محمّدهاشم مجتهد چهارسوقی، برادر صاحب روضات، و میرزا جمال الدین چهارسوقی، داماد حاج شیخ محمّد باقر نجفی مسجدشاهی بوده است. آیت الله میر سیّد محمّدهاشم چهارسوقی، داماد میر سیّد صدرالدین عاملی و سیّد صدرالدین نیز داماد شیخ جعفر کاشف الغطاء به شمار می رود. سیّد صدرالدین عاملی با دو خاندان بزرگ شیخ حرّعاملی و شهید ثانی دارای پیوند مشترک بوده است. از سوی دیگر حاج شیخ محمّد باقر مسجدشاهی یکی از دامادهای سیّد صدرالدین عاملی، و فرزندش حاج شیخ محمّدتقی معروف به آقانجفی، داماد میر سیّد هاشم مجتهد چهارسوقی بوده اند.
تولد
سیّد محمّدعلی در روز سیزدهم ماه رجب ۱۳۴۸ قمری برابر با 24 يا 25 آذر 1308 در اصفهان، محله چهارسوق شیرازی ها، دیده به جهان گشود. در هشت سالگی پدرش را – که به تحصیلات عالی خود در نجف مشغول بود و به هنگام آب تنی در شط کوفه غرق شده بود- از دست داد و تحت سرپرستی نیای مادری اش آیت الله میر سیّد حسن چهارسوقی ، رشد و بالندگی یافت و آداب دینی و فضایل اخلاقی را از آن فقیه وارسته تعلیم دید.
تحصیلات
سیّد محمّدعلی، علوم جدید را از چهارم ابتدایی تا متوسطه، در دبستان و دبیرستان فرهنگ و چهارم متوسطه (دهم قدیم) را، در دبیرستان سعدی اصفهان در سال ۱۳۲۴ ش به پایان رساند.
نخستین معلم قرآن کریم و تعلیمات اولیه او میرزا علیرضا محمّد شفیعی بود. در اوان بلوغ نزد آقا شیخ محمّد حسین ادیب تعلیم خط گرفته و نصاب الصبیان و رساله عملیه مجتهد وقت و حساب و غیره خوانده است. در سال ۱۳۲۴ وارد مدرسه صدر بازار و آموختن علوم حوزوی شد.
در حوزه اصفهان در درس معالم الاصول آقا شيخ محمّد حسين مشکي (مقدّس) و شرح لمعه‌ي آقا شيخ محمّدحسن نجف‌آبادي ـ که در مدرس جدّه بزرگ برقرار مي‌شد ـ و شرح لمعه‌ي شيخ هبة اللّه هرندي، و مکاسب شيخ محمّدرضا جرقويه‌اي(صلصالي) و... شرکت کردند.
پس از طي دوره مقدمات و پاره‌اي از سطوح به قم رفتند و آنجا در دروس بعضي أعلام چون شرح لمعه شهيد صدوقي، مکاسب مرحوم آية‌اللّه سلطاني طباطبائي ـ که به‌قول استاد «سلطان المدّرسين وقت بود» ـ، رسائل و مکاسب مرحوم حاج ميرزا أبوالفضل زاهدي قمي، و کفايه مرحوم مجاهدي، و نيز کفايه‌ي مرحوم آية‌اللّه حاج شيخ مرتضي حائري يزدي ـ که در منزل القاء مي‌فرموده و در آن‌التفات ويژه‌اي به اين تلميذ جوان و مستعد داشته ـ، شرکت کردند. عمده درس خارج فقه را هم ـ که عالي‌ترين دروس‌حوزوي در اين شاخه است ـ به محضر فقيه بزرگ دوران و فراياد آورنده ژرفاروي پيشينيان ، آية‌اللّه العظمي َسيّد حسين طباطبائي بروجردي ـ أعلي اللّه مقامه الشريف ـ حاضر آمدند و آن فقيد نير به اين طالب علم جوان التفات وعنايتي خاص داشتند.
اساتید
اصفهان
- شیخ محمّدرضا جرقویه ای
- شیخ محمّد حسین مشکینی معروف به مشکی
- شیخ محمّدحسن عالم نجف آبادی
- شیخ هبه ا…هرندی
- سید محمّدباقر ابطحی
قم
- شهید محمّد صدوقی
- شیخ مرتضی حائری
- حاج سیّد محمّدباقر سلطانی طباطبایی
- میرزا ابوالفضل زاهدی قمی
- آقا میرزا علی اکبر مجاهدی تبریزی
- آیت الله العظمی بروجردی
مقام علمی
روضاتى از بسيارى از معاصران خود و شيوخ اجازه چون:
- شيخ آقابزرگ طهرانى
- سيد صدرالدين صدر
- ميرزا محمد طهرانى
- سید عبدالحسين شرف الدين
- سيد محسن امين
اجازه روايت دريافت كرد. آیت الله روضاتی از همان ابتدای مطالعات خود متوجه شد که یکی از منابع اصلی و مآخذ اولیه بسیاری از تراجم نگاران و کتاب شناسان و مورخان متأخر، سخنان و نکات جدش در کتاب نفیس «روضات الجنات» است. از این رو عزم خود را بر تصحیح و تحقیق روضات و تنقیح عالمانه ای از آن جزم نمود و به همین قصد، به جمع آوری کتب و رسائل و نسخه های خطی و چاپی اقدام نمود تا مواد و مصادر و منابع روضات را فراهم آورد. به تدریج دامنه خرید و تهیه کتاب و نسخه های نفیس گسترش یافت و او هر کتاب و منبعی را که به کتابخانه می افزود، مطالعه می کرد و بر بسیاری از آنها حواشی مفید و تعلیقات محققانه ای می نوشت که هر یک خود می تواند به مثابه اثری مستقل به زیور طبع آراسته شود.
آثار
کتاب
تا تنظیم این صفحه، 21 کتاب ارزشمند استاد به زیور طبع آراسته و 12 اثر چاپ نشده اند.
چاپ شده
1ـ روضات الجنّات في تراجم العلماء و السّادات
2ـ سماء المقال في علم الرجال نوشته مرحوم آية‌اللّه حاج ميرزا أبوالهدي‌َ کلباسيجلد يکم آن به سال 1332 ش. به تصحيح ايشان در قم منتشر شد و جلد دوم را فرزند مؤلّف آماده سازي و طبع کرد.
3ـ زندگاني آية‌اللّه چهار سوقي و رجال ديگر که به تأليف استاد و با تصاوير فراوان به سال 1332 ش. در اصفهان طبع شده است.
4ـ جامع الانساب که دفتر نخست آن به تأليف استاد به سال 1335 ش. در مطابع اصفهان و طهران به چاپ رسيد و به واسطه دقّت و موي بيني مؤلّف و سختگيري علمي وي، مراحل طبع و نشر رنج فراواني را بر نامبرده تحميل کرد.
5ـ مکارم الاَثاراز مؤلفات شادروان شيخ محمّد علي معلم حبيب آبادي ـ طاب ثراه - که به تحقيق و تحشيه و با فهارس مهيّاساخته استاد به چاپ مي‌رسد.
6ـ کتاب الاوائل نوشته مرحوم حاج سيّد محمّد مقدّس، از أئمّه جماعات اصفهان، که به دست استاد تحقيق و تحشيه، بل‌جمع آوري و تنظيم گرديده و صورت کتاب مدون يافته و به سال 1340 ش. در يک مجلد کلان در اصفهان منتشر شده‌است.
7ـ عبقات الانوار مير حامد حسين ـ رضوان اللّه عليه ـ که شش جزء حديث ثقلين و سفينه و مجلد حديث منزلت آن، طي سالهاي 1338 تا 1364 ش. با مقدّمه و فهارس پرداخته استاد در اصفهان تجديد طبع گرديده‌است.
8 - مرآه الزمن أو الوجیزه المستحسن فی الاجازه لسیّدنا الفقیه الامامی الحسن»
9ـ شرح روضات الجنّات في تراجم العلماء و السّادات که شرح تأليف منيف نياي نامي ايشان است.
10ـ فهرست کتب خطّي کتابخانه هاي‌اصفهان که دفتر نخست آن به سال 1341ش. در اصفهان منتشر شد و معرّفي هشتاد دستنوشت مهم از کتابخانه شخصي استاد را شامل است.
11ـ جبر و تفويض که همان رساله خلق الاعمال صدر المتألّهين ـ قدس اللّه روحه ـ است و به تحقيق و تقديم استاد به سال 1340 ش. در اصفهان و به مناسبت برپائي کنگره بزرگداشت ملاّ صدرا (در تهران) به چاپ رسيده است.
12ـ نسخه برگردان تجارب السلف هندوشاه نخجواني که به سال 1361 ش. با پيشگفتار و پيوستهاي فراهم آورده استاد دراصفهان منتشر شد.
13ـ دو گفتار ـ که حاوي دو مقاله محققانه استاد و پاره‌اي ضمائم نفيس است ـ و «کتابخانه تخصّصي تاريخ اسلام و ايران»(در قم) به سال 1378 ش. آن را منتشر ساخت.
14ـ مناهج المعارف تأليف جد أعلاي استاد، مير سيّد أبوالقاسم جعفر موسوي خوانساري (معروف به مير کبير) ـ رضوان‌اللّه عليه ـ، که جزوه نخست آن به تحقيق و تحشيه استاد طبع گرديد و به سبب عوائق زمان و طوارق حدثان پي گرفته نشد.
15ـ کشف المراد علاّمه حلّي ـ که متن آن به تصحيح و تعليق والد ماجدشان، مرحوم آية‌اللّه علاّمه سيّد ميرزا محمّد هاشم موسوي اصفهاني (روضاتي)، به سال 1352 ق /1312 ه¨ ش. در اصفهان طبع شده بود و به مناسبت هفتادمين سال چاپ سنگي کتاب در اصفهان، با نظارت و به همراه پيوستهاي استاد در نوروز 1381 ش. در شمارگان محدودانتشار يافت.
16 ـ رساله در شرح أحوال ملاّ محمّد علي بن محمّدرضا توني ـ که بر آگاهيهاي نفيس تاريخي، بويژه در باب سقوط اصفهان،اشتمال دارد و به سال 1381 ش. در شمارگان محدود در اصفهان منتشر شد.
17 - حاشيه ملاّ عبداللّه و شرح نظام ـ از درسنامه هاي مدرسي طلبگي قديم ـ که به تصحيح استاد در أوايل أيّام تحصيل‌ايشان از سوي کتابخانه شفيعي در اصفهان چاپ (.چاپ سنگي) شد.
18 - تکمله الذریعه الی تصانیف الشیعه در دو مجلّد.
19 - تعليقات طبقات أعلام الشّيعة.
20 - هدیه نجفیه
21 - آثار التقوی
چاپ نشده
1ـ رياض الابرار
2ـ عترت طاهره که در باب فضائل و حيات چهارده معصوم ـ عليهم السّلام (از دويست کتاب عامّه و خاصّه گرد آوري‌شده است)
3ـ شرح حال سيّد رضي (ره).
4ـ تحقيق متن نهج البلاغه.
5ـ تحقيق و تصحيح المجدي.
6ـ کواکب منتشره در أحوال أعيان شجره.
7ـ ديوان الاکابر (جامع آثار منظوم و منشور نياکان).
8ـ فيض الباري في ترجمة الامام الانصاري
9- رساله خاصه حول عقاید ابن عربی و صاحب المثنوی.
10- الدلیل الاحسن فی الاجازه الاخ الفاضل مظاهری الحسن.
11- تذکره النسابین (شرح حال یک هزار نسابه و تبار شناس و بررسی آثار موجود و مفقود آنان)
12- شرح حال میرزا رفیعا نائینی
مقالات
گفتنی است که پنجاه مقاله استاد- اعم از فارسی و عربی- با نام « در پرتو روضات» به کوشش عالم اندیشمند آقای حاج شیخ رضا مختاریان در مؤسسه کتاب شناسی شیعه به زیر چاپ رفته است.
- رساله داوودیه
- قصص الانبیاء
- اجازات روایتی دو محقق خوانساری
- علامه حویزی و تفسیر صوافی الصافی»
- ابن ابی جمهور احسائی و کتاب عوالی اللآلی
- مطبوعات حروفی ایران قدیم
- حاج میرزا ابوطالب اصفهانی مؤلف حاشیه شرح سیوطی
- نکاتی پیرامون امثال و الحکم دهخدا
- کتاب های چاپی و خوشنویسان تبریز
- شجره نامه خانوادگی
- یادداشت، حاشیه، نکته، دهکده کرمند کجاست؟
- نوشته ای از جلال الدین همایی
- مؤلف کتاب حدیقه الأفراح و غیره
- نسخه ای از تفسیر کشف الاسرار میبدی
- پیشنهادهایی به مجله آیین اسلام
- مرحوم میرزا محمّد علی مدرس تبریزی
- نسب نامه سیّد محمّد نوربخش
- چند مجموعه خطی از مجموعه های روضاتی
- فهرست نسخه های مصنّفات شیخ طوسی
- درباره دو رساله کلامی از شیخ طوسی
- ترجمه دو رساله کلامی از شیخ طوسی
- کیفیت انتساب شیخ هادی تهرانی به خاندان علامه مجلسی
- دو دانشمند طوسی
- انحرافات عقیدتی چند تن از رجال عامه و اجازه روایت حدیث شریف
- ملاحظاتی درباره کتاب خلاصه السیر محمّد معصوم
- مصابیح الهدایه فی أنوار الولایه
- نامه ای درباره برخی اصطلاحات
- چگونگی مرجعیت و نشر فتاوی شیخ اعظم انصاری
- رساله مُعزّیه
- خاندان صفوی، سیادت و امارت
- خواجه عبدالله انصاری مشهور
- افراط در به کارگیری کلمات با تنوین
- تعلیقه ای بر وقایع السنین و الأعوام
- تاریخ شهادت شهید ثانی
- یادی از چند تن کتابفروشان و صحافان در گذشته اصفهان
- الشیعه الإمامیه
- رسالتان کلامیتان للشیخ الطوسی
- کلمه حول مؤلف کتاب المشکول
- کلمه حول النوبختی و کتابه
- احادیث شریفه فی وظائف الولاه
- ابن نما الحلّی و آثاره و بیته
- الددر و اللآلی فی ترجمه سلیم بن قیس الاهلالی
- تصحیح عمده الطالب
- رساله الترتب لآیه الله ضیاءالدین العراقی ولمحه عن عیاه احد الخواص من تلامذته
- حکایه ما کتبه صاحب روضات الجنّات
- چند نکته تاریخی راجع به زندگی شیخ طوسی و یک پیشنهاد
- مقاله ای پیرامون کتاب « لطائف الاعلام» و مقالات دیگر
تقدیم، تصحیح، تحقیق و تحشیه
- روضات الجنات فی التراجم العلما و السادات.
- سماء المقال فی علم الرجال اثر علامه میرزا ابوالهدی کلباسی.
- مکارم الآثار در احوال رجال دوره قاجار.
- کتاب الاوائل اثر حاج آقا محمّد مقدس اصفهانی.
- تجارب السلف در تاریخ خلفا و وزرای ایشان از هندوشاه نخجوانی.
- کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد.
- عبقات الانوار.
- جبر و تفویض، رساله خلق الاعمال صدر المتألهین.
- حاشیه ملا عبدالله و شرح نظام.
- حواشی بر کتاب زندگی نامه علامه مجلسی.
- مناهج المعارف
- حواشی و تعلیقات بر اعیان الشیعه امین عاملی.
- حواشی و تعلیقات بر الکنی و الالقاب محدث قمی.
- حواشی و تعلیقات بر ریحانه الادب مدرس تبریزی.
- حواشی و تعلیقات بر بغیه الوعاه سیوطی.
- حواشی و تعلیقات بر« امل الآمل شیخ حر عاملی.
مجموعه مکاتبات و مراسلات
بسیاری از علما و محققان و نویسندگان مشهور ایرانی و عرب با استاد روضاتی مکاتبه داشته و وی نیز از دوران جوانی تا اواخر عمر خود با علما و دانشمندان حوزوی و دانشگاهی و محققان علوم اسلامی نامه نگاری نموده است. مکاتبات، مجموعه ای ارزشمند و دربردارنده نکات علمی، تاریخی، ادبی و رجالی گرانقدری است. شخصیت هایی که با ایشان مکاتباتی داشته اند، عبارتند از:
- جلال الدین همایی
- آیت الله چهارسوقی
- آیت الله مرعشی نجفی
- سیّد محمّدصادق بحرالعلوم
- سیّد مصطفی خوانساری
- دکتر ایرج افشار
- رضا استادی
- محمّد رازی
- عبدالعزیز طباطبایی
- شیخ محمّدحسن آل یاسین
- ابوالقاسم رفیعی مهرآبادی
- سیّد علی فانی
- سیّد محمّدعلی امام
- شیخ آقا بزرگ تهرانی
- حضرت آیت الله بروجردی
- سید هبه الدین شهرستانی
- پروفسور هانری کربن
مجالس اهل ایمان در مساجد و تکایای اصفهان
آگهی های فوت علما و شخصیت های علمی و مذهبی و نیز بعضی از بانوان خاندان های علمی اصفهان است و در طول شش دهه توسط استاد جمع آوری شد و در برخی موارد یادداشتهای مفیدی نیز افزوده است. این اثر ارزشمند به عنوان اسناد تاریخی حاوی اطلاعات گران قیمتی است و گوشه ای از تاریخ شصت ساله اصفهان را نشان می دهد.
رحلت
سرانجام صبح روز پنج شنبه ۲۹ تیر۱۳۹۱ شمسی برابر با ۲۹ شعبان ۱۴۳۳ جان به جان آفرین تسلیم نمود و خاندان و شاگردان و دوستانش را در اندوهی بس عمیق فرو برد. پیکر استاد روضاتی را در عصر همان روز در منزل شخصی اش غسل دادند و پس از تشییع، به تخت فولاد اصفهان برده،. نماز بر پیکر ایشان توسط حجت الاسلام والمسلمین حاج سید عبدالحسین روضاتی خوانده شد و در تکیه نیاکانش صاحب روضات داخل بقعه جنب قبور جده و مادر گرامی اش به خاک سپرده شد.
منابع
- سایت کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی؛علی کرباسی زاده اصفهانی.
- اسناد خاندان روضاتیان؛ جویا جهانبخش.
پانویس
- ↑ جهانبخش، ص 424 و پانويس 1.
- ↑ همان، ص 426.
- ↑ به تصحيح و تحشيه و با فهارس مهيّا ساخته ايشان در سال 1327 ش. درقطع رحلي به چاپ سنگي رسيده و در حقيقت دومين چاپ اين کتاب مستطاب به شمار مي‌رود.
- ↑ اين نسخه را استاد با دقّت و مبالات معهود خويش از روي دستخط مؤلّف تصحيح و آماده سازي کرده بودند.
- ↑ متن اين کتاب شرح حال نياي مادري استاد است که از مجتهدان و عالمان اصفهان آن روز بوده و اين شرح حال درزمان حيات وي قلمي شده است. در کنار اين زندگينامه، به تناسب، شرح حال جمع کثيري (بيش از يکصد تن) از رجال علمي و أدبي، با ضمائمي ارزشمند، قرار داده شده است که بر ارزش اين أثر بسيار افزوده و آن را يکي از منابع و مآخذ مورد حاجت ومراجعت بسياري از تراجم پژوهان معاصر ساخته است.
- ↑ اين دفتر به خاندانهاي سادات موسوي مي‌پردازد و همين بخش از أنساب سادات (يعني: موسويان) در دو سه جلدديگرادامه دارد که مع الاسف آن دو سه جلد به صورت مسوّده باقي مانده. هر چند از اين کتاب تنها دفتر نخست آن به چاپ رسيده است، دقّتهاي فراوان و موي‌بيني‌هاي فوق العاده وفراخ‌دامنگي منابع و مصادر مؤلّف سبب شده اين أثر به عنوان يکي از مراجع مهم و متقن نسب شناسي سادات، مرغوب و مطلوب نسب پژوهان و تاريخنگاران باشد..
- ↑ موضوع اين کتاب، تراجم أحوال رجال سده‌هاي سيزدهم و چهاردهم هجري است که تاکنون هشت جلد آن به چاپ رسيده. اين هشت جلد تا 1290 ق. را شامل مي‌شود. از حيث ترتيب سنواتي، اين أثر هنوز به نيمه نيز نرسيده و با اين همه يکي از مآخذ أصلي مورد نياز تراجم نگاران و تاريخ‌پژوهان است. طبع اين أثر را استاد از زمان حيات مرحوم معلّم حبيب آبادي ـ رضوان اللّه عليه ـ آغاز کرده بودند و دفتر نخست آن به سال 1337 ش. منتشر شد.
- ↑ اين کتاب در قالب يادداشتهاي پراکنده نوشته شده بوده و نويسنده در حالي که خود فرصت تدوين و تنظيم نهائي آنها رانيافته بوده است، درگذشته. استاد به خواهش برادر نويسنده، مرحوم حاج سيّد حبيب مقدّس، اين کتاب را تدوين و احياء مي‌کنند.
- ↑ اجازه نقل روایت از سوی علامه روضاتی برای آیت الله حاج آقا حسن فقیه امامی است. در این اجازه نامه که مفصلترین اجازات علامه روضاتی است، اجازه دهنده به مشایخ سی گانه روایی خود به تفصیل با شرح احوال آنها پرداخته است. تألیف این رساله شش ماه به طول انجامیده و شب جمعه ۲۶ رجب ۱۴۱۵ق در منزل ایشان واقع در محله چهارسوق پایان یافته است. این رساله در یکصد و چهل صفحه بوده و در بررسی اجازات معاصر شیعه و نحوه اتصال آن به اجازات علمای پیشین، اهمیّت بسیار دارد. اجازه دهنده در پایان، فهرست مجدول اسمای مشایخ را مطابق ترتیب صدور اجازات مشتمل بر نام، تاریخ ولادت و وفات، تاریخ اجازه و محل صدور آن در دو صفحه آورده و کتابت آن را شنبه۲۷ رجب همزمان با مبعث رسول اکرم صلی الله علیه و آله مطابق ۱۰ دیماه ۱۳۷۳ ش به پایان برده است.
- ↑ دفتر يکم آن که به سال 1341 ش. در غايت پاکيزگي در اصفهان به طبع رسيده، خود به تنهائي نمونه و سرمشق يک پژوهش باريک بينانه ونگارش محققانه است.
- ↑ اين فهرست، فقط سياهه نام و نشان کتابها نيست؛ بلکه شامل معرّفي مبسوط متن و ماتن و بسياري فوائد علمي و ديني‌است که آن را اگر نه بي نظير، کم نظير، مي‌سازد.
- ↑ مرحوم استاد علاّمه جلال الدّين همائي ـ طاب ثراه ـ نيز بر آن مقدّمه‌اي نوشته است.
- ↑ در پايان اين نسخه، تعليقات مصحح فقيد ـ رفع اللّه درجته ـ به اهتمام دوست گرامي، آقاي مجيد هاديزاده،تنظيم و حروفنگاري شده است.
- ↑ استاد روضاتی از همان روزهای نخستین انتشار کتاب ارزشمند «الذریعه» شیخ آقا بزرگ تهرانی به تحشیه و تعلیقه بر آن همت گمارد و طی بیش از شش دهه حاشیه نویسی بر ۲۶ جلد این مجموعه را در دستور کار خویش قرار داد. یادداشت های استاد پیرامون الذریعه حاوی نکات علمی و تاریخی و ادبی بسیاری است، به گونه ای که پاره ای از حواشی استاد در خور مقالاتی جداگانه به شمار می رود. هر دو جلد این کتاب به سال ۱۳۹۰ش در ۱۰۲۸ صفحه به همراه تصاویر و اسناد با تحقیق محمّد برکت توسط کتابخانه مجلس شورای اسلامی چاپ شد.
- ↑ کتاب گرانقدر طبقات « اعلام الشیعه» از دیگر تألیفات شیخ آقا بزرگ تهرانی است که به شرح احوال علمای امامیه در طول ده قرن از قرن چهارم تا چهاردهم هجری پرداخته است.آیت الله روضاتی در طول چندین دهه، آگاهی ها و اطّلاعات ارزشمند خود را در دانش های کتاب شناسی و تراجم پژوهی به صورت تعلیقه و حاشیه بر این مجموعه افزود که حاصل آن با نام تکمله طبقات در۶۳۶ صفحه به سال ۱۳۹۱ش به تحقیق محمّد برکت توسط کتابخانه مجلس چاپ شده است. این آخرین اثر استاد بود که در واپسین روزهای حیات او منتشر گردید و ایشان در بیمارستان الزهرای اصفهان آن را رؤیت فرمود.
- ↑ در شرح احوال سه تن از علمای بزرگ اصفهان، آقا میر سیّد محمّد مدرس نجف آبادی*، آقا سیّد عبدا… ه ثقه الاسلام* و آقای حاج شیخ مهدی نجفی و به درخواست آیت الله ه آقا سیّد شهاب الدین نجفی مرعشی نوشته است و به سال ۱۳۷۵ در مجموعه هفده رساله فارسی به تحقیق آقای حاج شیخ رضا استادی چاپ شده است.
- ↑ رساله ای در شرح حال عالم جلیل سیّد محمّد تقی بن عبدالرزاق موسوی اصفهانی صاحب « مکیال المکارم»، به فارسی که تعریب آن در مقدمه « مکیال المکارم» در سال ۱۳۹۸ق و فارسی آن در مقدمه ترجمه مکیال در سال ۱۴۰۳ق چاپ شده است.
- ↑ مستدرک الجزء 27 من البحار، في اجازات علمائنا الاخيار.
- ↑ زندگی نامه شیخ اعظم.
- ↑ اجازه نامه در ۱۱۹ صفحه از سوی استاد برای عالم فاضل محقق آقای حاج شیخ حسن مظاهری صادر گردیده است. مجیز در این رساله که پس از «مرآه الزمن»، مفصل ترین اجازه نامه وی برای مجاز است، به شرح احوال مشایخ سی گانه خود پرداخته و تألیف آن مدت چهارماه به طول انجامیده و در اوّل جمادی الاخر سال۱۴۲۱ق پایان یافته است. استجازه مجاز از ایشان در تاریخ۲۵ محرم الحرام ۱۴۲۱ مطابق اردیبهشت ماه۱۳۷۹ش، تاریخ دریافت اجازه از مجیز۱۴ شهریور۱۳۷۹ بوده است. این رساله نیز از حیث رجال حدیث و سنخیّت پیوند مشایخ معاصر به گذشته از اهمیت بسیاری برخوردار است. روضاتی در آخر این اجازه نامه فهرست مجدول مشایخ سی گانه خود را مطابق ترتیب تاریخ ولادت آنها آورده است.
- ↑ روضاتی، ۱۳۳۲، ص۲۲۵-۲۲۴؛ همو، پاورقی های مکارم، ج۵۱۴-۵۱۵ و ج۳، ص۸۰۵ و ج۳، ص۱۹۷۷.
- ↑ در بررسی اسناد و مدارک تعیین محل دفن امامزاده داوود در منطقه فرحزاد تهران. این رساله در فصلنامه میراث جاودان( سال دوم، ش دوم) به سال ۱۳۷۳ چاپ شده است.
- ↑ چاپ شده در مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان به سال ۱۳۶۱ش، شماره دهم.
- ↑ چاپ در مجله کیهان اندیشه به سال ۱۳۷۷، شماره ۸۲ که بعدها با اضافات مفصل در «نخستین دو گفتار» تجدید چاپ شد.
- ↑ چاپ در مجله قرآن و حدیث« بینات» به سال ۱۳۷۵، شماره۱۲٫.
- ↑ مجله آینده به سال ۱۳۶۹، شماره ۵-۸.
- ↑ چاپ شده در مجله آینده، جلد ششم.
- ↑ که نخست به سال۱۳۶۷ق در تهران روی یک برگ بزرگ، چاپ سنگی شد و برخی اوراق آن به ضمیمه چاپ دوم کتاب روضات (به تصحیح و تحشیه روضاتی) منتشر گردید و دو سالی پس از آن در بغداد به ضمیمه کتاب« دوائر المعارف» به سال ۱۳۶۹ چاپ شد. نام کامل این اثر چنین است: صورت شجره اولاد و احفاد مرحوم مبرور آیت الله علامه کبیر قدوه المجتهدین، آقای حاج میرزا زین العابدین موسوی.
- ↑ مجله آینده به سال ۱۳۶۰، شماره۹ و۱۰؛ در معرفی اشتباه مکان این دهکده در کتاب حروفی« منتخب التواریخ» آمده است.
- ↑ مجله آینده، به سال ۱۳۷۰، شماره۴-۱؛ که در این مقاله استاد ابتدا شرحی بر زندگی استاد جلال الدین همایی نگاشته و سپس به نامه ای از وی برای شیخ محمّدرضا حسام الواعظین اشاره می کند.
- ↑ روضاتی، ۱۳۹۰، ج۱، ص۹۱.
- ↑ با تصحیح، تحشیه و فهرست که به سال ۱۳۲۷ش در قطع رحلی در تهران چاپ سنگی شده است.
- ↑ جلد نخست آن با تصحیح وی به سال ۱۳۳۲ش در قم چاپ شده است.
- ↑ مهمترین اثر میرزا محمّدعلی معلم حبیب آبادی و از بهترین کتب تراجم و شرح حال دانشمندان اسلامی در قرون ۱۳و ۱۴هجری هر هشت مجلّد چاپ شده کتاب از ۱۳۳۷ تا ۱۳۳۸۱ش با تصحیح، تحشیه و فهرست و تهیه تصاویر از سوی آیت الله روضاتی همراه بوده است. بویژه مجلّدات اخیر آن مملو از تعلیقات و حواشی مفصل محقق کتاب است که با دقتی حیرت انگیز متن را آماده نموده و یادداشت های دقیق و پرمایه او آکنده از فوائد تاریخی، کتاب شناختی و تراجم نگاشتی بوده و به گواهی اهل نظر در ارج و بها بر متن مؤلف غالب و فائق است. با این حال آیت الله روضاتی از سر فروتنی از درج نام خویش بر روی جلد و نیز بر روی صفحه عنوان سرباز زده است.
- ↑ توسط استاد با تصحیح، تحشیه و تنظیم فهرست شده و به سال ۱۳۴۰ش در اصفهان چاپ شده است.
- ↑ توسط استاد و باهتمام امیر سید حسن روضاتی از روی نسخه اقدم آن با پیشگفتار و چندین پیوست به سال ۱۳۶۱ش در اصفهان چاپ لوحی شده است.
- ↑ با حواشی و تعلیقات استاد، نسخه چاپ سنگی آن به سال ۱۳۸۱ش در اصفهان تکثیر شده است.
- ↑ شش جزء حدیث ثقلین و سفینه با مقدمه و فهارس استاد از سال ۱۳۳۸تا ۱۳۴۲ تجدید چاپ شده است و حدیث منزلت آن نیز با مقدمه و فهارس استاد به سال۱۳۶۴ در اصفهان تجدید چاپ شده است.
- ↑ به تحقیق و مقدمه استاد به مناسبت همایش ملاصدرا به سال ۱۳۴۰ش در اصفهان چاپ شده است.
- ↑ آیت الله روضاتی در اوایل تحصیلات خود به درخواست ناشر به تصحیح آن اقدام کرده و از سوی کتابخانه شفیعی در اصفهان چاپ شده است.
- ↑ از سیّد مصلح الدین مهدوی که به سال ۱۳۷۸ش چاپ شده است.
- ↑ نیای گرامی اش، سیّد ابوالقاسم خوانساری که دفتر نخست آن با تصحیح و تحشیه استاد در اصفهان چاپ شده است.
- ↑ روضاتی، ۱۳۳۲، ص۲۲۵.
- ↑ بخشی از این نامه ها با نام « اسنادی از خاندان روضاتیان» به کوشش دکتر رسول جعفریان به سال۱۳۸۲ چاپ شد.
آرشیو عکس و تصویر
از راست: سید محمدعلی موحد ابطحی موسوی، سید محمدباقر موحد ابطحی موسوی و سید محمدعلی روضاتیان
از راست ردیف جلو: سید رضا جزایری، سید محمدعلی روضاتیان، سید مرتضی مستجابی، سید موسی موسوی صدر، سید جمال الدین صهری، سید مرتضی ابطحی، سید شهاب الدین قومی، سید ابوالفضل صفوی ریزی، سید هاشم جعفری و سید مهدی میردامادی - از راست ردیف عقب: فخرالدین کلباسی، محمد خادمی، ابراهیم ابن یمین، منوچهر منصورزاده، مهدی مظاهری و ناشناسان
از راست: امیر سید حسن روضاتیان، سید محمدعلی روضاتیان، محمدمحسن منزوی تهرانی (آقا بزرگ تهرانی)، سید محمدرضا حسینی خراسانی، مرتضی اردکانی، سید فخرالدین روضاتی و سید نورالله ابطحی
از راست: سید محمدعلی روضاتیان، سید حسین موسوی خادمی، سید محمدرضا شفتی و سید اسماعیل هاشمی
ردیف جلو از راست: ابوالفضل معزي (معزالدين)، سید محمدعلی موحد ابطحی موسوی، عباسعلی ادیب و سید حسین موسوی خادمی - ردیف عقب: 1. سید عبدالحسین روضاتیان، 2. سید محمدعلی روضاتیان، 3. مهدی مظاهری و سید کمال فقیه ایمانی
از راست: سید محمدتقی حسینی شهرستانی، سید محمدعلی (هبة الله) حسینی شهرستانی و سید محمدعلی روضاتیان
از راست: محمد کلباسی، سید محمدعلی روضاتیان و رحیم ارباب چرمهینی
حسین مظاهری و سید محمدعلی روضاتیان
مدفن سید محمدعلی روضاتیان در تخت فولاد